ÁÈÁËÅÉÑÊÎ- ÁÈÎÃÐÀÔÈ×ÅÑÊÈÉ ÑËÎÂÀÐÜ
Ñëîâàðü ñîäåðæèò 80000 ñëîâ-òåðìèíîâ |
Àïîñòîë
Ïàâåë
|
Ñåíåêà
|
«Áîã,
ñîòâîðèâøèé ìèð è âñ¸, ÷òî â íåì, Îí, áóäó÷è Ãîñïîäîì íåáà è çåìëè, íå
â ðóêîòâîðåííûõ õðàìàõ æèâåò» (Äåÿí. Ï:24).
|
Deo
non templa congcstis in alti-tudinem saxis exstruenda sunt; in sno cuique
consecrandus cst pectore (Ëàêò. Inst. VI). Totus mundus est deorum templum,
solum quidern amplitudine illornm et magnificentia dignem (De benef. VII,
7).
|
«È
íå òðåáóåò ñëóæåíèÿ ðóê, ÷åëîâå÷åñêèõ, êàê áû èìåþùèé â ÷åì-ëèáî íóæäó,
Ñàì äîÿ âñåìó æèçíü è äûõàíèå è âñ¸» (Äåÿí. 17:25). «Äàáû îíè èñêàëè
Áîãà, íå îùóòÿò ëè Åãî è íå íàéäóò ëè, õîòÿ Îí è íåäàëåêî îò êàæäîãî èç
íàñ: èáî ìû Èì æèâåì è äâèæåìñÿ è ñóùåñòâóåì» (Äåÿí. 17:27-28). «Èáî
âñå, âîäèìûå Äóõîì Áîæèèì, ñóòü ñûíû Áîæèé» (Ðèì. 8:14). «Ðàçâå
íå çíàåòå, ÷òî âû õðàì Áîæèé, è Äóõ Áîæèé æèâåò â âàñ?» (1 Êîð. 3:16).
«Èòàê
ìû, áóäó÷è ðîäîì Áîæèèì, íå äîëæíû äóìàòü, ÷òî Áîæåñòâî ïîäîáíî çîëîòó,
èëè ñåðåáðó, èëè êàìíþ, ïîëó÷èâøåìó îáðàç îò èñêóññòâà è âûìûñëà ÷åëîâå÷åñêîãî»
(Äåÿí.
17:29).
|
Deum
colit qui novit; ...non quaerit ministros Deus; quidni? Ipse humano generi
ministrit; ubique et omnibus praesto est (Ep. 95). Prope' est a te Deus,
tecum cst, intus est. Sacer intra nos spiritus sedet, malorum bonorumque
nostrorum obscr-vator; hie, prout a nobis tractatiis cst, ita nos tractat.
Bonns vir sine Deo nemo cst... In unoquoque bonoaim habitat Deus etc. (Ep.
41). Quocunque te flexeris, Deum vidcbis occurentem tibi; nihil ab illo
vacal (Dc benef. V, 8). Te dignum Deo finge. Finges autem non auro, non
argento; non potest ex hac materia imago Dei exprimi similis (Ep. 13).
|
«À
áåç âåðû óãîäèòü Áîãó íåâîçìîæíî; èáî íàäîáíî, ÷òîáû ïðèõîäÿùèé ê Áîãó
âåðîâàë, ÷òî Îí åñòü, è èùóùèì Åãî âîçäàåò» (Åâð. 11:6). «Èòàê,
ïîäðàæàéòå Áîãó, êàê ÷àäà âîç-ïþáëåííûå, è æèâèòå â ëþáâè» (Åô. 5:1-2).
«Èáî,
êàê òåëî îäíî, íî èìååò ìíîãèå ÷ëåíû, è âñå ÷ëåíû îäíîãî òåëà, õîòÿ èõ
è ìíîãî, ñîñòàâëÿþò îäíî òåëî, — òàê è Õðèñòîñ. Íî òåïåðü ÷ëåíîâ ìíîãî,
à òåëî îäíî. È âû — òåëî
|
Primus
deornm cultus est deos credere, deinde scire illos esse... qui humani generis
curam gerunt, qui castigant quosdam et coercent. Satis illos coluit, quisquis
imitatus est. Homo sit manstietus homini... crranti viam monstret, cum
esuriente panem dividat. Membra sumus magni corporis (Ep. 95).
|
Õðèñòîâî,
à ïîðîçíü — ÷ëåíû»
(Êîð. 12:12, 20, 27). |
|
«Èáî
ìû íè÷åãî íå ïðèíåñëè â ìèð; ÿâíî, ÷òî íè÷åãî íå ìîæåì è âûíåñòè èç íåãî»
(1
Òèì. 17:7). «Èáî çíàåì, ÷òî, êîãäà çåìíîé íàø äîì, ýòà õèæèíà, ðàçðóøèòñÿ,
ìû èìååì îò Áîãà æèëèùå íà íåáåñàõ, äîì íå-ðóêîòâîðåííûé, âå÷íûé. Îòòîãî
ìû è âîçäûõàåì, æåëàÿ îáëå÷üñÿ â íåáåñíîå íàøå æèëèùå; òîëüêî áû íàì è
îäåòûì íå îêàçàòüñÿ íàãèìè. Èáî ìû, íàõîäÿñü â ýòîé õèæèíå, âîçäûõàåì ïîä
áðåìåíåì, ïîòîìó ÷òî íå õîòèì ñîâëå÷üñÿ, íî îáëå÷üñÿ, ÷òîáû ñìåðòíîå ïîãëîùåíî
áûëî æèçíüþ» (2 Êîð. 5:1—4). «Òåïåðü ìû âèäèì êàê áû ñêâîçü òóñêëîå
ñòåêëî, ãàäàòåëüíî, òîãäà æå ëèöåì ê ëèöó; òåïåðü çíàþ ÿ îò÷àñòè, à òîãäà
ïîçíàþ, ïîäîáíî êàê ÿ ïîçíàí» (1 Êîð. 13:12).
|
Per
has mortalis aevi moras illi meliori vitae longiorique praeliiditur. Quemadmo-dum
novem mensibus nos tenet maternus uterus, et praeparat non sibi, sed illi
loco in quern videmur emitti, jam idonei... Sic per hoc spatium, quod ab
infantia patet in senectutem, in alium maturescimus parturn. Alia origo
nos expcctat, alius rerum status. Proinde intrepidiis horam illam decretoriam
prospice; non est animo suprema, sed corpori. Quidquid circa te jacet rerum,
tanquam hospitalis loci sarcinas specta: transeundum est. Excutit redcuntem
natura, sicut intrantem. Non licet plus ofFerre quam intuleris; immo etiam
ex eo quod in vitam intulisti, pars magna ponenda est Detrahetur tibi haec
circumjecta, novissimum velamentum tui, cutis; detrahetur caro. Dies iste,
quern tanquam extremum reformidas, aeterni natalis est. Depone onus; quid
cunctaris?.. Pone corpns istud diii inhabitatum; pere-unt semper velamenta
nascentium... Veniet qui te revelet dies, et ex contuberni ofoedi atque
olidi ventris educat... Tune in tenebris vixisse dices, quam nunc... obscure
lucem totus adspexeris, quam nunc... obscure intueris, et tameu admiraris
tarn procul (Ep. 42).
|
«Ïîòîìó
÷òî âû íå ïðèíÿëè äóõà ðàáñòâà, ÷òîáû îïÿòü æèòü â ñòðàõå, íî ïðèíÿëè Äóõà
óñûíîâëåíèÿ, Êîòîðûì âçûâàåì: «Àââà, Îò÷å!»» (Ðèì. 8:15). «Èáî íå
èìååì çäåñü ïîñòîÿííîãî ãðàäà, íî èùåì áóäóùåãî» (Åâð. 13:14).
|
Deus
colitur et amatur. Non potest amor cum timore misceri (Ep. 42). Deos nemo
sanus timet, nee quisquam amat quos timet (De Benef. IV, 18). Sapiens nihil
eorum quae circa ipsum sunt, suum judicat, sed ut commodatis utitur peregrinus
et pro-perans (Ep. 120).
|
Âñÿ
ïÿòàÿ ãëàâà ê Ðèìëÿíàì, â êîòîðîé àïîñòîë ãîâîðèò î âìåíÿåìîñòè è íàêàçàíèè
ãðåõà.
|
Omnes
reservarum ad mortem, in omnes constitum est capitale suplicium et quidem
constitione justissima (Quaest. natur., II, 59). Peccavimus omnes, alii
graviora, alii leviora, alii ex destinato, alii forte impulsi aut aliena
nequitia ablati (De Ira. I, 14).
|
«Ïîòîìó ÷òî âñå ñîãðåøèëè è ëèøåíû ñëàâû Áîæèåé» (Ðèì. 3:23). «Èáî Ãîñïîäü, êîãî ëþáèò, òîãî íàêàçûâàåò; áüåò æå âñÿêîãî ñûíà, êîòîðîãî ïðèíèìàåò. Åñëè âû òåðïèòå íàêàçàíèå, òî Áîã ïîñòóïàåò ñ âàìè, êàê ñ ñûíàìè. Èáî åñòü ëè êàêîé ñûí, êîòîðîãî áû íå íàêàçûâàë îòåö?» (Åâð. 12:6-7) | Vir bonus vera progenies Dei, quern parens, ille magnificus durius educat,.. experitur, indurat, sibi ilium praeparat (De Prov. c. 1). Patrium habet deus adversus bonos viros animum, ct illos fortiter amat, et operibus, inquit, doloribuc et damnis exagitentur, ut verum colligant robur (ibid. c. 2). Quos probat Deus, quos amat, eos indurat, recognoscit, exercet (ibid. c. 1). |
Ïðèâåäåííûå çäåñü ìåñòà ïîðàæàþò ÷èòàòåëÿ Ñåíåêè òåìè õðèñòèàíñêèìè
ìûñëÿìè, êîòîðûå ðàññåÿíû â òâîðåíèÿõ ýòîãî ôèëîñîôà è êîòîðûå äàæå âûñêàçûâàþòñÿ
âûðàæåíèÿìè ÷èñòî áèáëåéñêèìè. Íî åñëè êòî âîçðàçèò, ÷òî âåñüìà åñòåñòâåííî
÷åëîâåêó óìíîìó, ðàññóæäàþùåìó îá îòíîøåíèè ÷åëîâåêà ê Áîãó, ïðèéòè ê òåì
æå ìûñëÿì, êàêèå çàêëþ÷àþòñÿ â Ñâÿùåííîì Ïèñàíèè, òîãäà ìû ìîæåì ñïðîñèòü,
ïî÷åìó æå íè÷åãî ïîäîáíîãî íåò â íðàâñòâåííîì ó÷åíèè Àðèñòîòåëÿ, â ðàçãîâîðàõ
Ïëàòîíà, â ó÷åíèè Ñîêðàòà, ïåðåäàííîì Êñåíîôîíòîì è â ôèëîñîôñêèõ ñî÷èíåíèÿõ
Öèöåðîíà? Ïî÷åìó ó Ýïèêòåòà è â êíèãå Ìàðêà Àâðåëèÿ èõ òàê ìàëî, õîòÿ ýòè
ëþäè, êàê è Ñåíåêà, áûëè ó÷åíèêàìè Çåíîíîâîé øêîëû?  èíûõ ìåñòàõ Ñåíåêà
âûñêàçûâàåò íà÷àëà, êîòîðûå âîâñå íåèçâåñòíû áûëè ïðåæäå õðèñòèàíñòâà;
è ÷òî âñåãî óäèâèòåëüíåå, â íåì âñòðå÷àþòñÿ òàêèå âûðàæåíèÿ, êîòîðûå íå
óïîòðåáëÿëèñü ïèñàòåëÿìè ñâåòñêèìè, è ñëîâà, êàê îíè óïîòðåáëÿþòñÿ òîëüêî
â Íîâîì Çàâåòå. Íàïðèìåð, ïðèíèìàþòñÿ â áèáëåéñêîì çíà÷åíèè Äóõ Ñâÿòîé
è ÷àäî Áîæèå; òàê è ñëîâó «ñàãî» — «ïëîòü» îí äàåò òàêîå çíà÷åíèå, êàêîãî
íå íàõîäèòñÿ íè ó îäíîãî ïèñàòåëÿ ÿçû÷åñêîãî: «Animo cum hoc carne grave
certamen est, ne abstrahatur», — ãîâîðèò Ñåíåêà â ñâîåé êíèãå «De consolat.
ad Martian, ñ. XXFV. «Non est summa felicitatis hostrae in carne ponenda»,
— ãîâîðèò îí åùå â ñâîåì ïèñüìå 74. Îñòàåòñÿ òîëüêî óêàçàòü íà æèçíü àïîñòîëà
Ïàâëà, ÷òîáû óáåäèòüñÿ â äîñòîâåðíîñòè ïðåäàíèÿ, êîòîðîå ñòàâèò â òàêèå
òåñíûå ñíîøåíèÿ ó÷èòåëÿ õðèñòèàíñêîãî è ôèëîñîôà ÿçû÷åñêîãî. Íåêîòîðûå
ó÷åíûå ãîâîðÿò, ÷òî àïîñòîë ïîñëàí áûë â Ðèì â 56 ã., ñïóñòÿ äâà ãîäà ïîñëå
âîñøåñòâèÿ íà ïðåñòîë Íåðîíà; íî, ïðèäåðæèâàÿñü ìíåíèÿ áîëåå îáùåãî, ìû
äîëæíû ñêàçàòü, ÷òî Ïàâåë ïðèáûë â Ðèì âåñíîé 61 ã. Âîçðàæàþò, ÷òî áîëüøàÿ
÷àñòü òâîðåíèé Ñåíåêè âûøëà ïðåæäå 61 ã.; íî òå ñõîäíûå ìûñëè, êîòîðûå
ìû ïðåäñòàâèëè, ÷àùå âñåãî âñòðå÷àþòñÿ â ïîñëåäíèõ ñî÷èíåíèÿõ ôèëîñîôà,
â åãî Òðàêòàòàõ î æèçíè ñ÷àñòëèâîé, â ñî÷èíåíèè Î áëàãîäåÿíèè, — êàê òî,
òàê è äðóãîå ñî÷èíåíèå âûøëî ïîñëå 61 ã., — è îñîáåííî â ïèñüìàõ, êîòîðûå
ÿâèëèñü â ïîñëåäíåå âðåìÿ åãî æèçíè. Ìû óâåðåíû, ÷òî Ñåíåêà çíàë àïîñòîëà
Ïàâëà è ÷òî îí ðàçãîâàðèâàë ñ íèì, è íå ìîã íå óâàæàòü òîãî ó÷åíèÿ, êîòîðîå
àïîñòîë ïðåäëàãàë îò èìåíè ñâîåãî Áîæåñòâåííîãî Ó÷èòåëÿ; íî ÷òîáû Ñåíåêà
áûë õðèñòèàíèí, è ñàìûå îáñòîÿòåëüñòâà ñìåðòè ïðîòèâîðå÷àò ýòîìó; ìîã ëè
áû îí ñîâåðøèòü âîçëèÿíèå Þïèòåðó, åñëè áû ïîëó÷èë êðåùåíèå Äóõîì Ñâÿòûì?